Hội nghị các trường THPT chuyên 2009

Các đại biểu đến tham dự hội nghị. Ảnh: N.N

Hệ thống trường THPT chuyên được hình thành từ  lớp “Toán đặc biệt” của Trường ĐH Tổng hợp ra đời tháng 9/1965. Trong hơn 4 thập kỷ qua, các trường, khối lớp THPT chuyên được thành lập tại hầu hết các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và một số trường ĐH.

Năm học 2009 – 2010, toàn quốc có 76 trường và khối THPT chuyên, trong đó có 68 trường THPT chuyên và 9 khối THPT chuyên trong các đại học và trong trường THPT không chuyên. Tính đến tháng 6/2009, tổng số học sinh THPT chuyên trên toàn quốc là 49.904, chiếm 1,74% số học sinh THPT.

Cái nôi phát hiện, nuôi dưỡng nhân tài

Với việc tổ chức công tác tuyển sinh nghiêm túc, có chọn lọc, chất lượng đầu vào của các trường THPT chuyên luôn ở mức cao.

Tại Hội nghị, ông Vũ Đình Chuẩn, Vụ trưởng Vụ GD Trung học (Bộ GD&ĐT) cho biết, bắt đầu từ năm học 2009 – 2010, học sinh thi vào lớp 10 các trường THPT chuyên ngoài thi 3 môn Toán, Văn-Tiếng Việt và một môn chuyên cón bổ sung thêm môn ngoại ngữ. Việc đưa môn ngoại ngữ vào kỳ thi tuyển sinh vào 10 trường THPT chuyên nhằm đáp ứng yêu cầu của quá trình đào tạo và “đầu ra” của trường THPT chuyên. Ở một số địa phương, việc tuyển sinh lớp 10 trường THPT chuyên được tổ chức đồng thời với kỳ thi tuyển sinh lớp 10 của các trường THPT thuộc Sở. Các em dự thi sẽ làm bài 3 môn Văn, Toán, Ngoại ngữ chung với học sinh thi vào 10 đại trà, riêng môn chuyên thi riêng tính hệ số. Một số địa phương tổ chức thí điểm tuyển sinh theo 2 vòng: vòng sơ tuyển và vòng thi tuyển đối với những học sinh đã qua xét tuyển vòng 1.

Báo cáo tại Hội nghị, ông Vũ Đình Chuẩn cũng cho biết, các trường chuyên đã có nhiều nỗ lực, cố gắng trong nâng cao chất lượng giáo dục. Nét mới trong hệ thống các trường THPT chuyên những năm vừa qua là một số trường như THPT chuyên Lê Hồng Phong (TP.HCM), trường THPT chuyên Ngoại ngữ, khối chuyên trường ĐHKHTN (ĐHQGHN)… đã tổ chức dạy thí điểm các môn Toán, Vật lý, hóa học bằng tiếng Anh phục vụ nhu cầu học đại học, du học. Hầu hết các trường THPT chuyên đã quan tâm đổi mới phương pháp dạy học, chú trọng rèn luyện cho học sinh phương pháp tự học, tự nghiên cứu và phát huy ý thức tự lực, khả năng sáng tạo. Thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện, nhiều trường THPT chuyên đã chú trọng công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Hầu hết các trường đã triển khai có hiệu quả các cuộc vận động, các phong trào thi đua…

Điểm nhấn của các trường chuyên chính là chất lượng giáo dục. Bình quân các năm vừa qua có 100% học sinh xếp loại hạnh kiểm tốt và khá; hơn 95% học sinh đạt học lực khá, giỏi. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi được duy trì thường xuyên, liên tục và có chất lượng. Năm 2009, có 1.900/ 3.835 thí sinh tham dự các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia đoạt giải, đạt tỷ lệ 49,54%. Trong các kỳ thi Olympic quốc tế, tính đến tháng 8/2009 đã có 498/ 576 em dự thi đoạt giải, đạt tỷ lệ 86,45% với 116 huy chương vàng, 169 huy chương bạc, 188 huy chương đồng, 25 bằng khen và là 1 trong những nước có thành tích cao trong các kỳ thi Olympic quốc tế. Bên cạnh đó, tỷ lệ học sinh THPT chuyên đỗ vào các trường đại học cũng rất cao, trung bình hàng năm là trên 90%, một số trường là 100%; nhiều học sinh đã và đang học tại các lớp tài năng của các trường đại học. Hầu hết các trường THPT chuyên đều nằm trong top 100 trường có tỷ lệ đỗ đại học cao nhất cả nước.

Các trường THPT chuyên cũng là cái nôi thu hút các cán bộ, giáo viên giàu năng lực và kinh nghiệm; cơ sở vật chất được ưu tiên đầu tư xây dựng và hợp tác, trao đổi với các cơ sở giáo dục trong và ngoài nước có hiệu quả…

Vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển phát biểu khai mạc Hội nghị. Ảnh: N.N

Trong phát biểu khai mạc Hội nghị, bên cạnh những thành tựu mà các trường THPT chuyên đã đạt được trong thời gian qua và sự quan tâm của Bộ GD&ĐT đối với sự phát triển của các trường THPT chuyên, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển cho biết, vẫn còn tồn tại những hạn chế, bất cập trong hoạt động của các trường THPT chuyên hiện nay. Cụ thể: chưa có sự nhìn nhận thống nhất về mục tiêu đào tạo trong các trường THPT chuyên; một số trường còn quan niệm trường chuyên chủ yếu để đào tạo học sinh giỏi, học sinh đỗ vào các trường đại học cao đẳng; công tác quy hoạch còn chưa bảo đảm; cơ sở vật chất của nhiều trường còn thiếu thốn, thậm chí có nơi còn dưới mức trung bình; một số tỉnh thấy không có học sinh đoạt giải quốc gia, quốc tế thì cho rằng hình như đã không đạt được mục tiêu trong xây dựng trường chuyên; còn có những lúng túng trong việc thực hiện các chỉ đạo của Bộ GD&ĐT; chưa có quan niệm thống nhất về chương trình, SGK, về tài liệu dạy học sinh chuyên cho trường chuyên; giáo viên, kể cả cán bộ quản lý trong trường chuyên còn những hạn chế nhất định: số lượng chưa đủ, cơ cấu đội ngũ giáo viên chưa cân đối, trình độ của giáo viên trong phát triển chương trình, tài liệu dạy học đáp ứng yêu cầu, trình độ sử dụng CNTT, ngoại ngữ, khả năng tham khảo tài liệu còn hạn chế; việc phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, ngay từ khâu tuyển sinh vào trường sau đó là quá trình đào tạo bồi dưỡng tiếp theo chưa phải đã tốt ở tất cả các trường…

Những hạn chế, khó khăn trong hoạt động của các trường chuyên cũng được chỉ ra rất cụ thể trong báo cáo của Vụ trưởng Vụ GD Trung học Vũ Đình Chuẩn, cụ thể:

Hệ thống trường THPT chuyên phát triển không đồng đều, thiếu quy hoạch, kế hoạch phát triển. Vẫn còn có địa phương (Đăk Nông) chưa có trường THPT chuyên. Một số tỉnh, tỉ lệ học sinh THPT chuyên so với học sinh THPT còn thấp.

Công tác tuyển sinh vào lớp 10 trường THPT chuyên còn nhiều bất cập; nội dung đề thi chủ yếu là kiểm tra, tái hiện kiến thức, kỹ năng cơ bản, chưa có hình thức kiểm tra năng khiếu, tài năng.

Chương trình giảng dạy, kế hoạch dạy học và giáo dục trong các trường THPT chuyên nhìn chung chưa được thiết kế phù hợp, chưa tạo điều kiện phát huy khả năng đặc biệt của học sinh năng khiếu; tài liệu phục vụ dạy học các môn chuyên còn rất thiếu; công tác đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá chưa được chú trọng đúng mức; việc thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện còn hạn chế; chưa có sự liên kết phát hiện, bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở các trường THPT chuyên với việc đào tạo tiếp tục ở đại học. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của hầy hết các trường THPT chuyên chưa tương xứng với nhiệm vụ…

Xây dựng các trường THPT chuyên thành 1 hệ thống cơ sở GD chất lượng cao

Để góp phần nâng cao chất lượng các trường THPT chuyên, Bộ GD&DT đã soạn thảo đề án Phát triển hệ thống trường THPT chuyên giai đoạn 2010-2020. Dự thảo đề án đã được công bố, xin ý kiến góp ý tại Hội nghị các trường THPT chuyên 2009.

Toàn cảnh Hội nghị. Ảnh: N.N

Theo đó, trong 5 đến 10 năm tới phải xây dựng và phát triển các trường THPT chuyên thành một hệ thống cơ sở giáo dục chất lượng cao nhằm phát hiện những học sinh có tư chất thông minh, khá giỏi nhiều môn học để bồi dưỡng thành những tài năng trẻ.

Củng cố, xây dựng, phát triển các trường THPT chuyên hiện tại sẽ được thực hiện đồng thời với tăng thêm quy mô, mở rộng mạng lưới, đảm bảo mỗi tỉnh có ít nhất 1 trường THPT chuyên với tổng số học sinh chuyên chiếm khoảng 3% số học sinh THPT toàn tỉnh. Phấn đấu năm 2015 sẽ có 100% trường THPT chuyên đạt chuẩn quốc gia, trong đó có 15 trường được đầu tư trọng điểm ngang tầm quốc tế; 100% cán bộ quản lý, giáo viên các trường THPT chuyên giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, sử dụng thành thạo các trang thiết bị hiện đại; 20% giáo viên sử dụng được ngoại ngữ trong giảng dạy, giao tiếp, 50% có trình độ thạc sĩ, tiến sĩ. Đến năm 2015, có ít nhất 70% học sinh được xếp loại học lực giỏi; 100% học sinh giỏi, khá về tin học; 50% học sinh đạt bậc 3 về ngoại ngữ theo tiêu chí do hiệp hội các tổ chức khảo thí ngoại ngữ Châu Âu ban hành. Đến năm 2020 có ít nhất 90% học sinh được xếp loại học lực giỏi; 100% học sinh giỏi, khá về tin học; 70% học sinh đạt bậc 3 về ngoại ngữ. Tạo sự liên thông giữa phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng học sinh tài năng ở trường THPT chuyên với đại học. Xây dựng các trường THPT chuyên thành các mô hình mẫu mực về hoạt động chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá và quản lý nhà trường tại các địa phương. Phấn đấu đến năm 2015, mỗi trường THPT hợp tác được với ít nhất một cơ sở giáo dục có uy tín ở các nước trên thế giới.

Để đạt được mục tiêu này, hàng loạt các nhiệm vụ, giải pháp đã được đề ra như: tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học đảm bảo cho các trường THPT chuyên đạt chuẩn quốc gia; phát triển đội ngũ, giáo viên, cán bộ quản lý trong các trường THPT chuyên; đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình; nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục trong trường THPT chuyên; xây dựng các quy định đổi mới phương thức tuyển sinh theo hướng kết hợp giữa thi và xét tuyển; quy định phương thức sàng lọc học sinh; đổi mới công tác đánh giá…; xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù đối với nhà trường, cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh các trường THPT chuyên; tăng cường công tác quản lý, hợp tác quốc tế đối với hệ thống các trường THPT chuyên …

Dự án sẽ hỗ trợ đầu tư có trọng điểm cho 15 trường THPT chuyên; hỗ trợ, đầu tư cho 17 trường THPT chuyên thuộc 17 tỉnh khó khăn; hỗ trợ đầu tư cho 33 trường, khối THPT chuyên còn lại; đào tạo 400 thạc sĩ tại nước ngoài; 800 thạc sĩ trong nước; bồi dưỡng tại nước ngoài cho 608 giáo viên môn tiếng Anh, 750 giáo viên các môn Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Tin học bằng tiếng Anh; đào tạo trong nước 1850 giáo viên dạy các môn Toán, Vật lý, Hóa học, sinh học, Tin học bằng tiếng Anh; tập huấn cho 75 cán bộ quản lý giáo dục tại nước ngoài; bồi dưỡng cho 2600 giáo viên về giảng dạy  chương trình chuyên sâu các chuyên môn; bồi dưỡng 5550 CBQL, giáo viên về phát triển chương trình, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá; biên soạn các tài liệu phục vụ hoạt động giáo dục…

Tại Hội nghị, Bộ GD&ĐT đã tặng bằng khen của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT cho 42 tập thể (gồm 21 tập thể các trường và khối chuyên, 21 tổ chuyên môn) và 77 cá nhân đã có thành tích xuất sắc trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi và bồi dưỡng giáo viên từ năm học 2007 - 2008 đến năm học 2008-2009. Ảnh: N.N

Tại Hội nghị, các đại biểu tham dự đã chia sẻ các kinh nghiệm trong việc xây dựng trường THPT chuyên đồng thời bày tỏ ý kiến về hoạt động của trường THPT chuyên hiện nay. Ý kiến được nhiều đại biểu bày tỏ là mong muốn giữ chế độ tuyển thẳng vào đại học đối với những học sinh giỏi quốc gia; vấn đề chế độ chính sách cho giáo viên trường chuyên; vấn đề chương trình, sách giáo khoa… Trước những ý kiến trên, trong phát biểu kết luận Hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho rằng, tất cả những học sinh giỏi quốc gia, quốc tế đều thi đỗ đại học và những trường chuyên có chất lượng cao cũng không vì việc thi hay không phải thi đại học của thí sinh đoạt giải quốc gia, quốc tế mà giảm chất lượng học sinh giỏi. Thí sinh đoạt giải trong kỳ thi chọn trọng sinh giỏi quốc gia phải tham dự kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ hệ chính quy, có kết quả từ điểm sàn trở lên, không môn nào bị điểm không sẽ được trường ĐH, CĐ ưu tiên xét tuyển theo quy định của từng trường.

Thứ trưởng cũng cho rằng, trường chuyên không nên có chương trình bó cứng. Nên có chương trình khung (chương trình khung cho cả hoạt động giáo dục của nhà trường và chương trình khung của từng bộ môn) để trên cơ sở đó nhà trường, giáo viên phát huy tính sáng tạo.  Từ đó, không nên có sách giáo khoa riêng cho trường chuyên. Tuy nhiên, cần có nhiều tài liệu để giúp đỡ việc dạy và học cho các giáo viên và học sinh trường THPT chuyên… Trường chuyên phải tăng cường việc dạy ngoại ngữ, tin học; việc tuyển sinh cũng phải thay đổi để không bỏ sót học sinh giỏi; giáo viên trường chuyên có yêu cầu cao thì cũng cần có chế độ cao hơn; cần tăng cường mạng lưới sinh hoạt giữa các trường chuyên và tăng cường hợp tác quốc tế…

Hiếu Nguyễn